KYZİKOS

 

ARGONATLAR / KYZİKOS / ERDEK

Kyzikos antik kenti ve Hadrianus tapınağı, 

Bandırma'dan Erdek'e gelirken Düzler Mahallesinde bulunmaktadır. Düzler Mahallesinin sağ tarafındaki zeytin bahçelerinin olduğu geniş sit alanında Kyzikos antik kenti ve Hadrianus tapınagı kalıntıları açıkta görülebilir. Orada bulamadıklarınızı da ararsanız Erdek yöresinde bazı binalarda kullanılmış halde bulabilirsiniz.

Evet yanlış duymadınız, böylesine hoyratça ve nankörce hırpalanan bu şehir 2000 yıldır ayakta olan bir zamanların görkemli bir ada şehri. Sadece bunula da sınırlıdeğil Erdek'teki ören ve benzerleri, batık antik liman ve daha birkaç ören yeri daha var.  Bulunmayı bekliyor demiyorum, görünüşe bakılırsa bulunursa hali yaman...
*

(Bir zamanlar Şenol Yazıcı'nın Erdek ve Marmara adasını anlatan ADA adlı yazısında ünlü destansı öykü Argonotlar'dan söz edilince ne ilgisi var diye düşünmüştüm. Öyle ya Karadeniz'de "Altın Post"u arayan Akhalı gemicilerin o ünlü mitolojik destanıyla Anadolu'nun Marmara'ya küçük bir çıkıntısı olan Kapıdağ Yarımadası’nın ne bağlantısı olabilirdi? Erdek'i sevmeye çalışırken yaptığım araştırmalarda gördüm ki çok ilişkisi varmış, Kyzikos'a adının verilmesine bile etken olmuşlar. Ayrıca Şenol Yazıcı'nın satır aralarında sezdirmeye çalıştığı, insanın kendi macerasını yaratıp kendi ejderlerine hakim olmasını buyuran, kahramanlar yaratan argonot felsefesinin de temelini atmışlar.

Şenol Yazıcı'nın söz konusu yazısını (http://senyaz.wix.com/senyaz#!ada/clum) adresinde bulabilirsiniz.

 

KYZİKOS güney kesiminde Düzler mevkisinde bulunan bir zamanların görkemli yerleşim yeridir. Günümüze. İnsan ve doğa tahribatına uğramış olarak gelebilmiştir. Kentin görkemli yapılarının ve uygarlık birikimlerinin izleri toprak derinliğinde hala varlığını korumaktadır. Thessalia’dan göç ederek buraya gelen Dolionlar tarafından kurulduğu bilinmektedir. 

Kent, ismini Argonautlar efsanesinde JASON tarafından öldürülen Kral Kyzikos’tan almaktadır. Efsaneye göre, Kyzikos’u ziyaretlerinde Argonautlar dostça karşılanır, ağırlar,yolcu eder. Kentten ayrılan Argo gemisi, ters yönde esen rüzgârın etkisiyle gece karanlığında tekrar Kyzikos kıyılarına sürüklenir. Durumdan habersiz olan ve bir saldırıya uğradıklarını sanan Kyzikoslular’la Argonautlar arasında yapılan şiddetli çarpışmalarda kral Kyzikos'u argonatların lideri jason öldürür, bunun üzerine kent daha sonra, Palasgo’ların eline geçer. Bu elbette türlü söylence biçimiyle günümüze gelen bir efsane...

Kyzikos’un bilinen tarihi ise İ.Ö.8.yüzyılda İonia’nın önemli kentleriden biri olan Milet’in burada bir koloni kurmasıyla başlar ve izleyen dönemlerde kent gittikçe önem kazanır. İ.Ö.675 ‘de ise bu koloni genişletilerek daha kapsamlı bir kimliğe büründürülür. İ.Ö.6.yüzyılda bölgenin Priapos, Arteka ve Prokonnesos gibi kentleriyle birlikte Lidyalılar tarafından vergiye bağlanan kent, pers Kralı Kyros’un Lidya’yı yenmesi üzerine Daskyleiondaki satraplığa bağlandığı öğrenilmektedir.

Yüzyılın sonlarına kadar bu konumu devam ettiren kentin, İ.Ö.5.yüzyıl başlarında başlayan İon isyanıyla birlikte dokuz kez el değiştiren uzun bir dönemi başlar. Ancak akılcı politikasıyla her defasında yakılıp yıkılmaktan kurtulan Kyzikos, İ.Ö 364’de II. Attika-Delos Deniz Birliği’ne katılır, kısa bir süre sonra da Atina’ya karşı bağımsızlığını ilan ederek en parlak çağlarından birini yaşar (İ.Ö.362). Siyasal ve ticari alanda da etkinliğini arttıran kyzikos, bu dönemde bölge deniz ticaretini elinde tuttuğu gibi, parası, diğer para birimleri için bir değer ölçüsü durumuna gelir. 

İ.Ö.334’de büyük İskender’in Anadolu’ya girişinde kendisine dostça davranan Kyzikos’lular, bunun karşılığında yönetimsel serbesti ve yapılanma etkinliklerine katılmayla ödüllendirilirler, kenti karaya bağlaya iki de köprü yaptırır onlara İskender. Hellenistik dönem’de her açıdan parlak bir dönem yaşayan kyzikos, bir kültür, sanat ve ticaret merkezi olur, birçok prense eğitim olanağı sağlar duruma gelir. Kyzikos’un bu dönemi, İ.Ö. 85’de Roma egemenliğini tanımak zorunda kalmasıyla birlikte sarsılmış görünmektedir. Roma yönetimince zaman zaman ödüllendirilip cezalandırılan Kyzikos, İ.Ö.73’de Pontus Kralı VI .Mithridates kuşatmasına karşı kahramanca direnmesi üzerine Romalıların övgülerini kazanır,çevresindeki yakın kentler kendilerine bağlanır ve ‘’Hürken’’ unvanı verilerek bağımsızlık hakkı elde eder. Arada bir Roma ile ilişkileri çıkmaza girmekle beraber ,Romalılar zamanında kentin asıl önemini Hadrian döneminde kazandığı gözlemlenir.İ.S.123’de yaşayan depremden bir yıl sonra kenti ziyaret eden İmparator Hadrian,yeniden yapılanma için büyük yardımlarda bulunur,kendi adına yapılan ünlü tapınağa parasal olanaklar sağlar. Dönemin birçok büyük kentinin almak için yarıştığı imparator kült merkezi anlamına gelen Neokoria unvan ile ayrıcalıkları ile ödüllendirilir. Sadık bir bağlaşık olma özelliğini sürdüren Kyzikos’a İ.S 2. yüzyılda meydana gelen karışıklıklar sırasında yine Roma tarafını tutması üzerine bu kez imparator Septimius Severus tarafından ikinci kez Neokoria unvanı verilir. İ.S.297’de Kyzikos otuz üç kenti içine alan Hellespontos eyalet merkezi olur, İ.S.324’e dek devam eden bu dönemi, Byzantion’un başkent oluşuyla birlikte sona erer. 

İmparator Justinianus döneminde İ.S.543’deki depremde kent büyük zarar görür ve bu olay sonucunda Kyzikos halkının kısmen ARTEKA'ya bugünkü Erdek’e göç ettiği bilinmektedir. İ.S.741 ve 1064 yıllarındaki büyük depremlerle ciddi hasarlar görür ve Kyzikos kendi kaderine terk edilir. Kyzikos’ta 1988-1997 yılları arasında kazılar yapıldı.Sonra ara verildi. 2006 yılında yeniden başlandı. Bu dev şehrin hala küçük bir bölümü kazı çalışmalarıyla gün yüzüne çıkarılabilmiştir